U ljudskom organizmu u svakoj sekundi odvijaju se milijarde reakcija unutar stanica koje održavaju život i normalno funkcioniranje. No, neke reakcije unutar stanica su prespore te je za njihov optimalan rad potrebna neka vrsta ubrzavanja.

Prema definiciji, enzimi su proteini koji kataliziraju reakcije drugih tvari dolazeći u doticaj s molekulom supstrata tako da se aktivni dio enzimske molekule veže sa supstratom poput ključa i ključanice.

Jedna od jedinstvenih činjenica o enzimima je da oni imaju samo jednu funkciju. Naime, za svaku funkciju ili supstrat u organizmu postoji jedinstveni enzim. Tek kada je pravi enzim pronašao pravi supstrat, može doći do biokemijske reakcije. Dodatno, aktivnost enzima ovisi o prisutnosti potrebnih vitamina i minerala, posebice magnezija. U našem tijelu je identificirano preko 5000 enzima.

Dakle, enzim je po sastavu protein koji kao biološki katalizator utječe na brzinu kemijske reakcije, a metabolizam je moguć upravo zbog djelovanja enzima. Ipak, postoji i nekoliko enzima koji po sastavu nisu proteini, već vrste ribonukleinskih kiselina. Takvi se enzimi nazivaju ribozimima.

Termin enzim prvi je put upotrijebljen 1897. godine kad su Hans i Eduard Buhner uspjeli fermentirati šećer ekstraktima kvasca bez prisustva živih stanica kvasca. Oni su tvari koje su dovele do fermentacije, a koje su pronađene u ekstraktu kvasca nazvali - enzimima (od grč. ????µ?? - zakiseliti).

Koje su vrste enzima?

Proteinski enzimi čine većinu enzima u ljudskom tijelu te je njihova funkcija, kao kod svih proteina, određena strukturom. Enzim može biti:

• Monomeran - sadrži samo jedan polipeptidni lanac, obično od sto ili više aminokiselina,
• Oligomeran - sadrži veći broj polipeptidnih lanaca, koji mogu biti jednaki ili se razlikovati, funkcionirajući zajedno kao cjelina.

Monomer je dugačak linearni lanac aminokiselina, koji se uvija na određeni način i rezultira stvaranjem trodimenzionalne strukture.

Enzimi se dijele u tri velike skupine:

1. metabolički enzimi - najveća skupina enzima koji sudjeluju u svim tjelesnim procesima - disanju, govoru, kretanju, razmišljanju, ponašanju i održavanju imunološkog sustava.
2. probavni enzimi - većina se proizvodi u gušterači, a u dvanaestercu razgrađuju probavljenu hranu koja dolazi iz želuca. Ovi enzimi neutraliziraju otrovne i kancerogene supstance, mijenjajući ih u manje toksične forme koje tijelo može izbaciti.
3. prehrambeni enzimi - prisutni su u sirovim namirnicama i sudjeluju u procesima probave u ustima i želucu. Među ove enzime spadaju proteaze za probavu proteina, lipaze za probavu masnoća i amilaze za probavu ugljikohidrata.

Koja je funkcija enzima?

Enzimi su radni strojevi tijela. Kada jedete, enzimi razgrađuju hranu u sitne čestice koje se pretvaraju u energiju u tijelu. Proces počinje u ustima, gdje enzim zvan amilaza napada sve dolazne čestice hrane. Različiti enzimi ovdje počinju i razgrađuju hranu sve do želuca i crijeva.

Probava hrane je bitan dio pretvorbe hrane u energiju. Neprobavljena hrana se ne može iskoristiti za crpljenje energije iz nje. Enzimi koji sudjeluju u procesu probave obavljaju konačno "razbijanje" čestica hrane i na taj način dobivaju energiju potrebnu za funkcioniranje našeg organizma.

Enzimi koji se nalaze u hrani imaju iznimno važnu funkciju u procesima probave, a njihovim unosom tijelo nema potrebu proizvoditi prehrambene enzime. Stoga je nužno u prehranu uvrstiti sirove i fermentirane namirnice jer su upravo one najbolji izvor enzima. Svi enzimi se deaktiviraju na temperaturi od 48 stupnjeva kod kuhanja, te na temperaturi od 65 stupnjeva u suhom stanju. Dakle, na temperaturama iznad navedenih enzimi više nisu aktivni.

Kod ljudi koji jedu uglavnom kuhanu hranu, gušterača je stimulirana na proizvodnju probavnih enzima. Na taj način se iskorištava velika količina enzimskog potencijala ljudskog organizma što, posljedično, smatraju znanstvenici. utječe na smanjenje otpornosti organizma na bolesti i stres, pa i na skraćenje životnog vijeka.

Zbog važnih funkcija enzima u probavnom procesu, njihov manjak direktno utječe na nastanak niza bolesti probavnog sustava - od intolerancije na hranu, alergija, celijakije, egzokrine insuficijencije gušterače i dr.

Koja je hrana bogata enzimima?

Prehrana bogata enzimima može povećati energiju i izdržljivost, kao i biti podrška zdravom mršavljenju, zdravlju kože i dobrom općem zdravlju.

Namirnice bogate enzimima su:

• klice
• orašasti plodovi i sjemenke
• sirovo voće i povrće
• djevičansko maslinovo ulje
• sirovi med
• grožđe
• smokve
• brojne vrste tropskog voća (papaja, ananas, avokado, datulje, banane, kivi i mango)

Da izdvojimo…

Klice su sjeme različitih vrsta žitarica. Bogate su hranjivim tvarima i mogu sadržavati čak do 100 puta više enzima nego voće i povrće. Klice imaju najveću koncentraciju aktivnih enzima kada proklijaju.

Orašasti plodovi i sjemenke sadrže enzim lipazu koji razgrađuje lipide ili masti. Na taj način trigliceridi su hidrolizirani da razbiju esterske veze, stvarajući masne kiseline i glicerol. Većina masti probavlja se u tankom crijevu nakon što žuč iz žučnog mjehura razbije trigliceride u manje jedinice.

Sirovo voće i povrće sadrži amilazu - glavni probavni enzim za metabolizam ugljikohidrata. Ovaj enzim je prisutan u našoj slini jer probava doista počinje u ustima. Amilaza razbija ugljikohidrate u jednostavnije šećere koji se mogu koristiti za energiju i metabolizam.

Papaja sadrži velike količine enzima papain. Biljni enzim papain se naziva cistein proteaza ili DPP III, te ima sposobnost razbiti peptidne veze proteina i hidrolizirati ih i u aminokiseline. Sirova papaja je dobar izvor ovog moćnog probavnog enzima.

Sirovi ananas sadrži enzim bromelain. Kao i papain, bromelain je proteolitički enzim. Osim što doprinosi probavi proteina, bromelain ima sposobnost prirodne borbe protiv upala i zgrušavanja. Najveća koncentracija bromelaina se nalazi u korijenu ananasa, no ima ga i u plodu ananasa koji ima i niz drugih prehrambenih vrijednosti.

Slikovito, bez enzima - čovjek bi umro od gladi, čak i usred najboljeg restorana s najfinijom hranom!

Objavljeno 08.04.2015.